Ibn Bajjah

1. Biografi

Nama sebenar beliau adalah Abu Bakar ibn Yahya ibn al-Sha'ighal Tujibi al-Andalusi al-Samqusti Ibn Bajjah. Beliau dilahirkan di Saragossa, Andalusia pada tahun 475H bersamaan 1082M. Beliau berasal dari keturunan keluarga al-Tujib yang bekerja sebagai pedagang emas. Di sebelah barat beliau dikenali sebagai Avempace. Beliau pernah hidup di kota Serville, Granada dan Fez.

Beliau bukan sahaja terkenal sebagai seorang ahli falsafah sahaja, malah turut terkenal sebagai penyair dan juga ahli politik. Di samping mengamalkan hidup zuhud.

Pernah bekerja sebagai seorang wazir atau pegawai kerajaan yang berkhidmat dalam salah sebuah kerajaan Muluk Tawaif di Andalusia dibawah pemerintahan Abu Bakr Ibrahim.

Beliau menguasai pelbagai bidang ilmu seperti falsafah, perubatan, muzik, falak disamping menghafal al-Quran.

2. Rentetan Kehidupan 

Selain di dalam bidang ilmu dan falsafah yang diceburi oleh Ibn Bajjah, beliau juga turut melibatkan diri di dalam bidang politik. Ia bermula di tempat lahirnya sendiri iaiati di  Saragoassa  apabila dia  mula bergiat sebagsai penyair bagi pihak al-Murabithun yang dipimpin oleh Abu Bkr Ibn Tafalwit. Kemudian apabila Abu Bkr berkuasa di situ, Ibn Bajjah dilantik sebagai menteri.

 Pada tahun 1118 M, (512H) Saragossa dapat ditakluk oleh raja Alfonso yang berasal dari Aragon ,maka Ibn Bajjah pun berpindah ke Seville. Di dalam perjalanannya ke Seville dia singgah di Valencia. Di Seville, Ibn Bajjah menjalankan tugas sebagai seorang doktor dan banyak menulis tentang ilmu logik.

 Kemudian Ibn Bajjah berpindah ke Granada ,dan dari sana beliau berpindah ke Afrika Utara ,iaitu pusat Dinasti Murabithun .Tetapi oleh kerana cara pemikiran falsafahnya asing di kalangan masyarakat di situ. Beliau ditangkap apabila tiba di kota Syatibah iaitu di Maghribi oleh Amir Abu Ishak Ibrahim Ibn Yusuf Ibn Tasifin yang menuduhnya sebagai murtad dan pembawa bid’ah. Oleh kerana Ibn Rusyd pernah menjadi muridnya Ibn Bajjah dilepaskan. 

 Ekoran dari kejadian tersebut, beliau meneruskan perjalanannya ke Fez di Morocco. Di sana, beliau mendapat penghormatan yang tinggi di kalangan orang al-Murabithun dan diangkat menjadi menteri oleh Abu Bakar Yahya Ibn Yusuf Ibn Tasifin untuk jangka waktu yang panjang.

 Kedudukan yang beliau perolehi, telah menimbulkan rasa dengki dan iri hati dari pelbagai pihak. Akhirnya pada bulan Ramadhan pada tahun 1138M (533H). Menurut satu riwayat  beliau meninggal dunia akibat  diracuni oleh seorang doktor yang bernama Abu al-‘Ala Ibn Zuhri yang iri hati terhadap kecerdasan dan penguasaan ilmu yang terdapat pada Ibn Bajjah .Beliau dimakamkan di samping makam Ibn ‘Arabi di Fez.

Beliau mempunyai dua orang pengikut yang kebanyakan maklumat mengenai latar belakang kehidupannya banyak diperolehi daripada kedua orang ini. Dua orang pengikutnya ialah :

• Abu Hasan Ali Bin Abdul Aziz bin al-Iman
• Ibnu Tufail

KARYA-KARYA IBN BAJJAH

Ibn Bajjah banyak mengahasilkan karya di dalam pelbagai bidang .Karya-karya yang dihasilkan lebih kurang 31 karya .Karya asal Ibn Bajjah ditulis di dalam Bahasa Arab dan diterjemahkan ke dalam bahasa Hebrew dan Bahasa Latin. Manuskrip –manuskrip asal dan terjemahannya ada tersimpan di dalam perpustakaan Bodlein MS.Pococke 206, Perpustakaan Berlin MS.5060 dan di perpustakaan Escurial (Sepanyol) MS.612.

Di antara karya-karyanya yang terpenting ialah :

o    Risalah al-Wida’

Ia mengandungi tentang ketuhanan, kewujudan manusia, alam serta huraian mengenai kedoktoran dan perubatan  Buku ini terletak di perpustakaan Bodlein.

o    Risalah Tadbir al-Mutawahhid

Ia mengandungi tentang pandangan beliau dalam bidang politik dan falsafah.Ia lebih menekankan kehidupan individu dalam masyarakat yang disebut Mutawahhid .Kandungan buku ini seperti buku al-Madinah al-Fadhilah, karangan al-Farabi. Risalah Tadbir al-Mutawahhid ini diterjemahkan ke dalam bahasa Sepanyol setelah wafatnya Ibn Bajjah.

o    Risalah al-Ittisal al-‘Aql Bi al-Insan

Ia mengandungi tentang perhubungan akal dengan manusia  serta huraian mengenainya.

o    Kitab an-Nafs

Ia mengandungi  yang berkaitan tentang persoalan yang berkaitan tentang jiwa manusia dengan Tuhan dan pencapaian manusia yang tertinggi dari kewujudan manusia (kebahagiaaan). Persoalan ini banyak dipengaruhi oleh gagasan pemikiran falsafah Yunani ,oleh sebab itulah Ibn Bajajh banyak membuat ulasan terhadap karya dan hasil tulisan Aristotle, Galenos,  Al-Farabi dan Al-Razi.

o    Komentar Tentang Ilmu Logik Al-Farabi

Sampai sekarang masih ia tersimpan di perpustakaan Escurial  (Spanyol )

Beberapa ulasan terhadap buku falsafah hasil karya Aristotle,  Al-Farabi, Porphyrius dan sebagainya. Menurut Carra de Vaux, di perpustakaan Berlin terdapat 24 risalah manuskrip karangan Ibn Bajjah. Di antaranya ialah Tardiyyah (syair-syair)

• Risalah al-Akhlaq
• Kitab al-Nabat
• Risalah al-Ghayah al-Insaniyyah

Sesungguhnya Ibn Bajjah merupakan tokoh ilmuwan yang hebat, sesuai denagn kedudukan dan penghormatan yang telah diberikan kepada beliau sepanjang kehidupannaya serta tokoh falsafah Islam yang pertama di Andalusia. Menurut Ibn Khaldun, kedudukan Ibn Bajjah adalah setaraf dengan Ibn Rusyd (Averroes ), Ibnu Sina (Avincenna) dan al-Farabi.

Masih banyak lagi pemikiran falsafah Ibn Bajjah yang tidak diketahui kerana sebahagian besar karya tulisannya telah musnah .Bahan yang tinggal dan sampai kepada kita hanya merupakan sisa-sisa dokumen yang berselerakan di beberapa perpustakaan di Eropah.

 Sesetengah pandangan falsafahnya jelas mendahului zamannya. Sebagai contoh, beliau telah lama menggunakan ungkapan manusia sebagai makhluk sosial, sebelum para sarjana barat berbuat demikian. Begitu juga konsep madani telah dibicarakan dalam tulisannya secara tak langsung .

Biarpun umur Ibn Bajjah tidak panjang tetapi sumbangan dan pemikirannya telah meletakkan tapak yang kukuh kepada perkembangan ilmu dan falsafah di bumi Andalusia.